Tarih: 27.02.2025 13:50
Spor anemisi, özellikle yoğun fiziksel aktivitesi olan, yoğun antreman yapan bireylerde sık görülen bir durumdur. Antrenman sırasında vücutta artan kan hacmi ile kırmızı kan hücreleri sayısının yeterli oranda artmaması, hemoglobin seviyelerinin düşmesi sonucu bu istenmeyen durum ortaya çıkar. Sonuçta vücut yeterli oksijen taşıyamaz, demiri işlevsel kullanamaz spor anemisinin istenmeyen belirtileri görülmeye başlar.
SPORCU SAĞLIĞINDA DEMİR METABOLİZMASININ ÖNEMİ VE LAKTOFERRİN
Spor anemisi, özellikle yoğun fiziksel aktivitesi olan, yoğun antreman yapan bireylerde sık görülen bir durumdur. Antrenman sırasında vücutta artan kan hacmi ile kırmızı kan hücreleri sayısının yeterli oranda artmaması, hemoglobin seviyelerinin düşmesi sonucu bu istenmeyen durum ortaya çıkar. Sonuçta vücut yeterli oksijen taşıyamaz, demiri işlevsel kullanamaz spor anemisinin istenmeyen belirtileri görülmeye başlar.
Sporcularda demir eksikliği geliştirme risk faktörleri arasında
a) egzersiz kaynaklı terleme, hematüri ve gastrointestinal kanama nedeniyle artan demir kaybı,
b) oksijen taşınmasına olan talebin artması nedeniyle egzersiz kaynaklı hematolojik adaptasyonlar ve
c) egzersiz sonrası demir emilim yeteneğini azaltan egzersiz kaynaklı inflamasyon sayılabilir.
Demir, oksijen taşınmasını ve iletilmesini, mitokondriyal düzeyde enerji üretimini, kasların işlevsel fonksiyonunu, bağışıklık tepkisini ve dengeli devamını ve bilişsel işlevleri destekleyip düzenleyerek sporcuların sağlığı ve performansı açısından önemli bir rol oynar. Aynı zamanda kanda ve kaslarda oksijen taşınmasından sorumlu olan hemoglobin ve miyoglobinin de temel bileşenidir. Bu nedenle demir eksikliği, enerji eksikliği ve azalmış performans kapasitesi, antrenman adaptasyonunun düşmesi, egzersizden geç toparlanma, yorgunluk ve enfeksiyonlara karşı artan duyarlılık yoluyla atletik performansı ciddi şekilde bozabilir. Demir metabolizmasının bozulması ve oluşan demir eksikliğinin sporculara yansıması yorgunluk, dispne, uyuşukluk, antrenman motivasyonlarında düşüklük, egzersiz sonrası toparlanma süresinin uzaması ve enfeksiyonlara karşı daha yüksek duyarlılık gibi belirsiz semptomlarla kendini göstermeye başlar. Sporcular için kısa vadede moral ve zaman kaybı ile başlayan bu süreç uzun dönemde antrenman performansı düşüklüğü, iş kapasitesinde düşme sonucu ekonomik olarak yaşam kalitesinin azalmasına kadar varan sonuçlara neden olmaktadır.
Kansızlık oluşmasa bile demir depoları yetersiz olduğunda egzersiz sırasında laktik asidin atılımı daha yavaş olur ve yorgunluk daha erken gelişir. Ancak spor anemisi gelişirse oksijen temini yetersiz hale gelir ve enerji üretimi azalır, bu da egzersiz performansının düşmesine neden olur. Egzersiz, oksijen taşınmasına olan talebin artması ve egzersiz sonrası demir emilimini azaltan iltihaplanma nedeniyle hematolojik problemler gelişir.
Yapılan çalımalarda laktoferrinin etkileri farklı anemi modellerinde gözlemlenmiş, düzenli laktoferrin alımının, spor anemisinin yanı sıra demir eksikliği anemisinin de önlenmesinde de faydalı olduğu izlenmiştir. Laktoferrin demire olan yüksek afinitesi sayesinde serbest demir iyonlarını bağlar ve bağırsaklardan emilimini destekler. Demirin Fe3+ ferröz formda stabil halde tutarak demirin toksik etkisinin dokular üzerinde oluşmasını engeller. Bu demir bağlama yeteneği, patojenlerin büyümesi için gerekli olan serbest demiri sınırlayarak antibakteriyel etki göstermesini de sağlar.
Sporcuların birçoğu rutin diyetlerinde demir desteği kulanmaktadırlar. Ayrıca yaşadıkları ruhsal kronik stres barsak florasını etkilemekte, hemoliz, hematüri, ağır kondisyon ve kardiyo çalışmaları barsak lümeni üzerinde olumsuz etki etmektedir. Kullanılan demir takviyeleri yan etki olarak kabızlığa yol açabilir. Bozulmuş bağırsak epiteli Laktoferrin tarafından artırılan mukozal iyileşme ile hızlıca eski haline döner. Gösterdiği Prebiyotik özlelliği ile probiyotik flora büyümesini arttırarak bozulmuş mukozal yüzeyi iyileştiririr, varsa enfeksiyonun tedavisine destek olarak sağlam bağırsak yüzeyi oluşturur. Sadece demirin değil, aynı zamanda diğer besinlerin, vitamin ve minerallerin emilimini iyileştiritir. Lactoferrin demir dışında çinko, bakır, krom gibi mikrobesinlerin de emilim ve taşınmasına yardımcı olur. Sağlıklı bir bağırsak besin takviyeleri ve ilaçlardan alınan faydanın maksimuma çıkmasını sağlar. Düzenli Laktoferrin desteği sporcuların bağırsak sağlığı düzeninin korunmasında ve beslenmelerinin veriminin arttırılmasında etkilidir.
Nolte S, Krüger K, Hollander K, Carlsohn A. Approaches to prevent iron deficiency in athletes. Dtsch Z Sportmed. 2024; 75: 195-202
Preventive Effect of Lactoferrin Intake on Anemia in Female Long Distance Runners May 2008Bioscience Biotechnology and Biochemistry 72(4):931-5
